Çanakkale Savaşı’nda Yüzü Parçalanan Türk Asker

Teğmen Mustafa İpar, yüzüne bir İngiliz gemisinden atılan merminin isabet etmesi sonucu bir gözünü, burnunun tamamını, yanaklarını, üst çenesinin tamamını, dilinin yarısını, üst damağının tamamını ve çenesinin altının büyük bir bölümünü kaybetmişti. 

Bu ağır hasara rağmen hayata tutundu ve 1918 yılında Almanya’ya götürülerek günümüz tıbbı için bile zorlu olan cerrahî müdahale ile yeni bir yüze kavuştu. İşte teğmenin ve ona yeni yüzünü hediye eden doktorun çarpıcı hikâyesi…

Mustafa Teğmen hiç konuşamıyordu, özel olarak hazırlanmış bir sıvı gıda ile besleniyordu ve görüntüsü nedeniyle insan içine de çıkmak istemiyordu.

Türkiye’de birkaç kez ameliyat edilen teğmen, hayata tutunabildi fakat estetik bir müdahaleden yoksun kaldı. Çünkü bunun için Türkiye’de yeterli bir uzmanlık ve donanım bulunmuyordu. Hatta Almanya dışında dünyanın hiçbir yerinde estetik cerrahî, Mustafa Teğmen’i düzeltebilecek kadar gelişmemişti.

Alman Kızıl Haç’ın desteğiyle 20 Ocak 1918 akşamında Berlin’e gönderildi. Burada estetiğin babası olarak bilinen Prof. Jacques Joseph ile tanışacaktı.

Jacques Joseph ve estetik cerrahî hakkındaki kitabı

Ambulansla hastaneye götürüldü; kız kardeşi tarafından yıkandı, yüzündeki kısımlar ise tükürük ve kurutulmuş yiyecek artıkları ile temizlendi. Sabah olduğunda Doktor Joseph, teğmene “güvende olduğunu, ona yeni bir yüz vereceğini ama bu denli zorlu bir yüz estetistiğinin daha önce hiç yapılmadığını” söyledi. Mustafa Teğmen konuşamadığı için, kalan tek gözüyle doktora umutla baktı.

23 Ocak 1918 günü saat 8.30’da, Doktor Joseph’in denetiminde çalışan bir cerrahî kliniğe götürüldü ve yatıştırıcı verildi.

Hassas Görüntü

Vücudunun tamamı steril havlularla kaplandı. Kafatası derisi aşağıya doğru uzatıldı ve baldırlarından alınan deri parçaları, yüz kısmına implante edildi. Sedeften yapılma pek çok küçük protez sayesinde elmacık kemiği, çene, damak yapıldı. Sadece diş protezi konusunda başarı sağlanamadı fakat yine de teğmenin artık yeni bir yüzü vardı.

İkinci ameliyatı için dört hafta bekledi. Her biri birkaç saat süren çok sayıda zorlu ameliyat geçirdi. Gazi Mustafa İpar, günümüz için mükemmel olmasa da o dönem için mükemmel olan bir yüze kavuştu ve birkaç ayın ardından Türkiye’ye döndü.

Yahudi kökenli Alman doktor Jacques Joseph, nasıl oldu da estetik alanında bu kadar uzmanlaştı ve teğmeni ameliyat ettikten sonra neler yaşadı?

Kendisi bugün çok yaygın olarak yapılan rinoplastinin (burun estetiğinin) öncüsü olarak kabul edilir. “Buruncu Joseph” olarak nam salan doktor, o dönem için mucize sayılabilecek ameliyatları sayesinde estetik cerrahînin temellerini atan isim haline gelmişti.

Bir gün bir annenin talebi Joseph’in bu konuda öncü olmasını sağlayan tetikleyici unsur oldu.

Jacques Joseph ve ekibi

Anne, kulak kepçesi aşırı büyük olan çocuğu okulda psikolojik baskıya maruz kaldığı için kulak küçültme ameliyatının mümkün olup olmadığını sordu. O güne dek hiçbir yerde böyle bir ameliyat yapılmamıştı. Doktorlar tereddüt bile etmeden bunu “basit estetik kaygı” olarak görerek kadını ve çocuğu eve gönderdi.

İki gün sonra kadına ulaşan Joseph, konuyu kadınla detaylı bir şekilde görüşünce bunun insanî bir durum olduğunu anladı: bedensel görünüme bağlı olarak psikolojinin aşırı derecede bozulması ve insanî hayatın normal bir şekilde devam ettirilememesi durumu… Doktora göre bu durum tıpta yeni bir vakaydı.

Jacques Joseph, hastanede yardımcı hekim olarak çalışıyordu. Başhekime haber vermeden çocuğu ameliyata aldı. Ameliyat esnasında tuttuğu kayıtları bir makale haline getirerek Berlin Hekimler Odası’nın dikkatine sununca hekimlerden büyük bir takdir topladı.

Her başarı hikâyesinde ciddi engeller mutlaka bulunur. Başhekimi, bu işi kendisinden gizli yaptığı için Joseph’i azarlayarak işten attı.

Bir hastaya burun estetiği yapan Jacques Joseph ve ekibi

Hekimlik-akademik kariyeri bir anda sekteye uğrayan Doktor Joseph pes etmedi ve Sağlık Bakanlığı’ndan aldığı özel izinle bir estetik cerrahî kliniği açtı. Bir anda yüzlerce insanın başvurusuyla karşılaştı. Başarılı ameliyatları bütün Avrupa’da ve Amerika’da duyuldu. Basında haber oldu ve büyük şöhret kazandı.

Bu arada 1. Dünya Savaşı patlak vermiş ve binlerce genç asker, yüzleri ve uzuvları parçalanmış olarak ülkeye geri dönmüştü. Savaşın sonuçları cerrahî alanda yeni bir durum ve alan yarattı: Estetik cerrahî.

Hassas Görüntü

Dönemin Alman İmparatoru II. Wilhelm, Doktor Joseph’e, açtıkları yeni kliniğin başına profesör olarak atanacağını, profesörlük prosedürünü yerine getirmemiş olmasının önemsiz olduğunu söyledi fakat onun önce Hristiyan olmasını şart koştu.

Yahudi doktor bunu reddetti ve çalışmalarını özel kliniğinde devam ettirdi. Fakat sonunda devlet pes etti; Savaş ve Sağlık Bakanlığı, akademik prosedürleri yerine getirmediği halde Joseph’i yeni kliniğin başına profesör olarak atadı. Savaş sonrasında da yaptıklarından dolayı onu devlet nişanıyla şereflendirdi.

Profesör Joseph, aralarında Teğmen Mustafa İpar’ın da bulunduğu yüzlerce savaş gazisini tedavi etti.

Hassas Görüntü

Hastalarına yeni yüz, burun, kulak, çene, göz vb. organları kazandırdı. “Burun Estetiği ve Yüzde Başka Estetikler (Nasenplastik und Sonstige Gesichtsplastik)” adlı kitabında, “depresyona neden olması nedeniyle insan yaşamını zorlaştıran” başka uzuvlar üzerinde de çalışmalar yaptığından bahsetti. Aşırı büyük memelerin küçültülmesi de buna dahildi.

Böylece estetik ameliyat alanında bir numara olarak ünlendi ve onun yaptığı bu yenilikler bütün dünyaya yayıldı.

Prof. Joseph, ameliyat ettiği zenginlerden bir servet talep ediyordu fakat yoksullardan para almıyordu. Ameliyatını izlemeye gelen Batılı hekimlerden o günün parasıyla 100 Mark alırken, Doğu Avrupa’dan gelenlerden sadece 10 Mark alıyordu. Zengin hastalardan kazandığı paralarla lüks bir hayat kurdu.

Daha sonra işler kötüye gitti. 1930’lu yıllardan itibaren Almanya’da faşizm yükseldi ve hem toplumda hem de devlet kademelerinde adım adım etkili oldu.

1933’te başa gelen Hitler, Yahudi bilim insanları üzerinde baskı kurdu, Joseph de bu durumdan etkilenenlerin başında geliyordu. Doktorun pek çok arkadaşı ülkeden kaçtı fakat o kalmayı tercih etti. Bütün baskılara rağmen çalışmalarına devam etti. Asistanı bir ajan çıkınca hapse atıldı, tehdit edildi. 1934’te kalp krizi nedeniyle hayatını kaybetti.

Dört yıl sonra doktorun karısı ve kızı, Yahudilerin evlerinin ve işyerlerinin tahrip edildiği “Kristalnacht”tan (Kristal Gecesi) birkaç hafta önce Amerika’ya kaçmayı başardı.

Ardından doktorun kliniği, evi ve mezarı tahrip edildi. Siyah bir granit taşından yapılmış mezar taşı, 2004 yılında büyük bir uğraşın sonunda bulundu ve yeniden yazılarak ve parlatılarak yerine dikildi.

1933’te Almanya’da bunlar olurken; Atatürk, Almanya’dan kovulan yüzlerce Yahudi bilim insanını Türkiye’ye getirtti.

Bunlardan biri de bir başka Alman cerrahtır: Profesör Rudolf Nissen. Cerrahpaşa’da cerrahî bölümünü kuran profesördür. Rudolf Nissen, anılarını anlattığı kitabında şunları yazmıştır: 1935 senesinde Atatürk, o tarihlerde tedavi etmekte olduğum kız kardeşi Makbule Atadan’ı ziyarete gelmişti. Benden hasta hakkında bilgi aldıktan sonra, Hitler hakkında ne düşündüğümü sordu. Ben de kendisinin seçimlerle filan iktidara geldiğini söylemeye başlayınca, beni susturdu ve şöyle devam etti: Bakın Profesör, dünya tarihi, Hitler gibi kendisini bütün tarihlerin en güçlü adamı ve komutanı sanan megalomanlarla doludur. O da göreceksiniz, ülkesini ve dünyayı büyük bir felakete sürükleyecektir ve tarih de onu öyle anacaktır. Devlet adamı deneyimi olmayanlara devlet idaresini teslim etmek büyük bir hatadır.

İşte sizin ya da bir yakınınızın olduğu estetik ameliyatların başlangıcında bu denli etkileyici bir hikâye bulunuyor.

Kaynaklar: 1, 2, 3, 4